Kalendarium życia Stanisława Wyspiańskiego, lata 1904-1905

Dwie serie pejzażowe Wyspiańskiego z motywem Kopca Kościuszki nie mają bezpośrednich inspiracji malarskich, ale badacze wskazali analogiczne zjawiska w sztuce światowej. Pierwszym, podanym przez Feliksa Jasieńskiego, świadka powstawania serii widoków Wyspiańskiego, była seria widoków katedry w Rouen Claude’a Moneta. Ten sam obiekt architektoniczny – fasada gotyckiej katedry – malowany był około 40 razy wiosną 1892 (później każdy z obrazów był jeszcze doskonalony w pracowni), z tego samego punktu obserwacji, w różnych warunkach atmosferycznych. Drugi przykład, wskazany przez Agnieszkę Morawińską, to pejzaże Paula Cézanne’a z górą Sainte Victoire, motywem towarzyszącym artyście w całej twórczości, a więc niestanowiące serii spójnej czasowo, jak widoki Wyspiańskiego, pokrewne im jednak przez „ideową spójność zawartą w wyborze motywu” (Morawińska, Widok, 1990, s. 204). Wreszcie są to, dostrzeżone już przez współczesnych, związki formalne z japońskimi drzeworytami – serią Katsushika Hokusai Trzydzieści sześć widoków góry Fuji. Analogię symbolu świętej góry Japończyków, porównywalną z symbolicznym znaczeniem Kopca Kościuszki dla Polaków, rozważała Morawińska.

Namówiony przez Feliksa Jasieńskiego, znanego krytyka i kolekcjonera sztuki japońskiej, rozpoczął malowanie widoku z okna pracowni z motywem drogi, nasypu kolejowego i Kopca Kościuszki na horyzoncie. Ujęcie to miał podporządkować zasadzie zmienności pory dnia i warunków atmosferycznych.

Uważając się za „ojca chrzestnego” serii z motywem Kopca, Jasieński zapamiętał, że artysta namalował około czterdziestu widoków, w trzech rzutach – dwie pierwsze serie poziome i ostatnią, pionową.

(fragment katalogu wystawy)